Μιλώντας για παιδική παχυσαρκία το πρώτο που μας έρχεται συνήθως στο μυαλό είναι κάποιο πολύ παχύ παιδί. Επειδή η εικόνα του παχύσαρκου παιδιού ταυτίζεται με αυτή του χοντρού παιδιού πολλοί γονείς συνειδητοποιούν την κατάσταση αρκετά αργά. Οι περισσότεροι γονείς θεωρούν την αυξανόμενη πρόσληψη βάρους από τα παιδιά τους ως δείγμα υγείας και σωστής ανάπτυξης. Ορισμένες φορές όμως τα μερικά παραπάνω κιλά μπορούν να οδηγήσουν στην παχυσαρκία.

Με πρώτα τα παιδιά της Αμερικής, στην παγκόσμια κατάταξη, τα ελληνόπουλα κατέχουν την δεύτερη θέση σε σχέση με την παχυσαρκία. Τα τελευταία δέκα χρόνια η αύξηση της παχυσαρκίας φτάνει στο 54% σε παιδιά 6-11 ετών και το 40% σε εφήβους 12-17 ετών (Πηγή: Prevention Magazine) . Πρόκειται για μια νέα μάστιγα η οποία θα οδηγήσει στο να «χάσουμε» σε 20 χρόνια, περισσότερα παιδιά από την κακή διατροφή και τα επακόλουθα που έχει αυτή (υπέρταση, στεφανιαία νόσος, διαβήτης τύπου 2 κ.α), παρά από το aids και τα ναρκωτικά!

Η διάγνωση της παιδικής παχυσαρκίας μπορεί να γίνει εύκολα από τον οικογενειακό παιδίατρο με τη χρήση των καταλλήλων τιμών και διαγραμμάτων αναφοράς. Η παχυσαρκία οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην εμφάνιση προβλημάτων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η υπερχοληστεριναιμία, τα οποία παλιότερα αφορούσαν κυρίως ηλικιωμένους.

Είναι η παχυσαρκία ασθένεια;

Ασθένεια είναι καθετί που δυσκολεύει την καθημερινότητα μας, επιβαρύνει την υγεία μας και μικραίνει την διάρκεια ζωής. Η παχυσαρκία συγκεντρώνει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά!

Υπολογίζοντας τον Δείκτη «Μάζας-Σώματος» (BMI Body Mass Index), ανάλογα με το αποτέλεσμα, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε κάποιον υπέρβαρο που δεν είναι ασθένεια ή παχύσαρκο!

Σωστό ή λάθος;

• Αν οι γονείς είναι αδύνατοι αυτό σημαίνει ότι έχουν εξασφαλίσει χωρίς καμιά προσπάθεια και το ιδανικό σωματικό βάρος του παιδιού τους;

• Αν οι γονείς είναι υπέρβαροι αυτό εξασφαλίζει και αυξημένο σωματικό βάρος στο παιδί χωρίς δυνατότητα διαφοροποίησης;

• Δίνουμε στα παιδιά μας μόνο τα γονίδιά μας ή μήπως και τις συνήθειές μας; Ποιο από τα δύο είναι ικανότερο να διαμορφώσει το σώμα μας και εντέλει την υγεία μας ;

Η αλήθεια βρίσκεται στο ότι ακόμη και εάν υπάρχει «γενετική προδιάθεση», είναι στο χέρι των γονιών το να φτιάξουν ή όχι ένα «ευνοϊκό περιβάλλον» για παραπανίσια κιλά.

Είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίζουμε πως μόλις το 1% των παχύσαρκων παιδιών αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας που ευθύνεται για την απόκτηση κιλών (παθήσεις των ενδοκρινών αδένων)

Ποια παιδιά είναι υπέρβαρα και ποια παχύσαρκα;

Οι όροι υπέρβαρος και παχύσαρκος εκφράζουν διαφορετικές διαβαθμίσεις του ίδιου προβλήματος, ωστόσο δεν είναι όλα τα παιδιά με κάποια παραπανίσια κιλά υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Είναι ορθότερο η διάκριση αυτή να γίνεται από τον οικογενειακό παιδίατρο, συνυπολογίζοντας διαδοχικές μετρήσεις του ύψους και βάρους του παιδιού, τις διατροφικές συνήθειες, τη σωματική δραστηριότητα, αλλά και τις συνήθειες και το ιστορικό της οικογένειας. Το πρώτο βήμα λοιπόν είναι μια επίσκεψη στον παιδίατρο με στόχο να καθοριστεί αν υπάρχει πρόβλημα αλλά και να εντοπίσει η οικογένεια τις συνήθειες που το προκαλούν.

Αίτια

Παρότι υπάρχουν ορισμένες γενετικές και ενδοκρινολογικές νόσοι που προκαλούν παχυσαρκία, σε περισσότερο από το 95% των παιδιών που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα αυτό, υπεύθυνη είναι η υπερβολική πρόσληψη θερμίδων και η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας.

Για την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας συμβάλλει λοιπόν ένας συνδυασμός των παρακάτω:

Η Διατροφή: Η κατανάλωση τροφών με μεγάλο θερμιδικό περιεχόμενο, όχι μόνο δεν βοηθά στην ανάπτυξη, αλλά οδηγεί στην παχυσαρκία. Τέτοιες τροφές είναι συνήθως συσκευασμένα «σνακ», όπως τσιπς, μπισκότα, σοκολάτες, σφολιατοειδή, χυμοί, σακχαρούχα αναψυκτικά και τα περισσότερα προϊόντα ταχυφαγείων και ψητοπωλείων. Κοινό χαρακτηριστικό τους η αυξημένη περιεκτικότητα σε ζάχαρη και/ή λιπαρά.

Η Καθιστική ζωή: Η αντικατάσταση του καθημερινού παιχνιδιού από το διάβασμα, την τηλεόραση, τον υπολογιστή και τα βιντεοπαιχνίδια έχει ως αποτέλεσμα η ενέργεια των τροφών να αποθηκεύεται ως λίπος αντί να «καίγεται» με το παιχνίδι.

Γενετικοί παράγοντες: Παιδιά παχύσαρκων γονιών έχουν αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας, ειδικά με τις σημερινές διατροφικές συνήθειες.

Οικογενειακοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες: Οι οικογενειακές συνήθειες είναι αυτές που οδηγούν τα παιδιά στην παχυσαρκία. Οι ενήλικοι της οικογένειας είναι αυτοί που κάνουν τα ψώνια και είναι υπεύθυνοι για τις παχυντικές τροφές που υπάρχουν διαθέσιμες στο σπίτι. Είναι επίσης υπεύθυνοι, γονείς και παππούδες, γιατί έχουν εκπαιδεύσει τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία λανθασμένα. Είναι σφάλμα να χρησιμοποιείται η τροφή ως ανταμοιβή κάποιας συμπεριφοράς. Πολλοί ενήλικοι και κυρίως παππούδες, φοβούμενοι ότι το παιδί «είναι αδύνατο» ή «δεν έφαγε το φαγητό του», επιτρέπουν στα παιδιά που δεν έφαγαν ένα υγιεινό κυρίως γεύμα, να «βόσκουν» τρώγοντας οτιδήποτε ανθυγιεινό μέχρι το επόμενο κυρίως γεύμα το οποίο επίσης δε θα φάνε, έχοντας χορτάσει με διατροφικά «σκουπίδια» ενδιάμεσα.

Οικονομικοί παράγοντες: Σε πολλές δυτικές κοινωνίες η παχυσαρκία είναι ασθένεια των φτωχών, καθώς τα λιπαρά γεύματα και τα φορτωμένα με ζάχαρη αναψυκτικά των εταιρειών fast food καταναλώνονται κυρίως από αυτούς.

Είναι σημαντικό η οικογένεια να γνωρίζει τους κινδύνους που παραμονεύουν αν δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Οι κίνδυνοι για τη σωματική υγεία περιλαμβάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη, υπέρτασης, υπερχοληστεριναιμίας, λιπώδους εκφύλισης του ήπατος, πρώιμης ήβης, διαταραχών περιόδου, μεταβολικού συνδρόμου, διαταραχών ύπνου και αναπνευστικών προβλημάτων. Εξίσου σημαντικό είναι ότι τα παιδιά αυτά έχουν συχνά χαμηλή αυτοεκτίμηση, πέφτουν θύματα γελιοποίησης από τους συνομηλίκους τους, έχουν αυξημένο άγχος, συχνά μειωμένη κοινωνικοποίηση και σχολικές επιδόσεις και κινδυνεύουν από κατάθλιψη.

Πώς θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα;

Το πρώτο βήμα είναι η επίσκεψη στον παιδίατρο και η συζήτηση του προβλήματος. Ο παιδίατρος θα καθορίσει τη σοβαρότητα του προβλήματος και θα αποφασίσει, αν χρειάζεται, τον κατάλληλο εργαστηριακό έλεγχο. Στη συζήτηση με τον παιδίατρο πρέπει να εντοπιστούν τα αίτια του προβλήματος, δηλαδή τα λάθη στις διατροφικές συνήθειες και το έλλειμμα στη σωματική δραστηριότητα.  Tο παιδί πρέπει να έχει καθημερινά ευκαιρίες να κινείται, να παίζει, να αθλείται και να περπατάει. Xάρη στην κίνηση, το παιδί καίει περισσότερες θερμίδες. Tο σημαντικότερο, όμως, είναι ότι αποκτά την αίσθηση του σώματός του και των δυνατοτήτων του. Όταν ένα παιδί συνηθίζει να τρώει καθισμένο στο τραπέζι μαζί με την υπόλοιπη οικογένειά του, είναι σε θέση να αναγνωρίζει και να σέβεται τα αισθήματα της πείνας και του κορεσμού. Προσπαθήστε, λοιπόν, να τρώτε οικογενειακά τουλάχιστον ένα γεύμα της ημέρας - όποιο σας εξυπηρετεί καλύτερα, π.χ. το πρωινό ή το δείπνο. H καθημερινή διατροφή του παιδιού -παχύσαρκου και μη- πρέπει να συνδυάζει τροφές από όλες τις ομάδες τροφίμων (δημητριακά, φρούτα, σαλάτες, γαλακτοκομικά κλπ.).

Tα γεύματα που τρώει το παιδί πρέπει να είναι μαγειρεμένα στο σπίτι και όχι «απ’ έξω», ενώ για τα ενδιάμεσα μικρογεύματα συνιστάται ένα φρούτο ή ένα σπιτικό σάντουιτς. Σύμφωνα με μελέτες, τα παιδιά που συστηματικά δεν τρώνε πρωινό είναι παχύσαρκα, συγκεντρώνουν περισσότερους παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακών προβλημάτων, παρουσιάζουν μειωμένα επίπεδα σιδήρου και προσλαμβάνουν λιγοστές φυτικές ίνες. Φροντίστε, λοιπόν, το παιδί να καταναλώνει καθημερινά ένα πλήρες πρωινό.

H σταθεροποίηση του βάρους είναι το πρώτο ζητούμενο. Tο διαιτολόγιο πρέπει να είναι σχεδιασμένο από διαιτολόγο, έτσι ώστε να περιορίζεται η πρόσληψη επιπλέον βάρους, επιτρέποντας την ανάπτυξη του παιδιού καθ’ ύψος (για τα κορίτσια μέχρι τα 12 και για τα αγόρια μέχρι τα 14 περίπου).

Oι πολλές ώρες ενασχόλησης με το κομπιούτερ ή μπροστά στην τηλεόραση έχουν πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις: προάγουν τη σωματική ακινησία, απομονώνουν το παιδί από τον περίγυρό του και το εκθέτουν σε διαφημιστικά μηνύματα ακατάλληλων τροφίμων. Το παιδί δεν πρέπει να κάθεται μπροστά στον υπολογιστή ή την τηλεόραση περισσότερο από μία ώρα την ημέρα.  Tα παιδιά που τρώνε μπροστά στην τηλεόραση το κάνουν από ανία. Γι’ αυτό και δεν σταματούν το φαγητό με το ερέθισμα του κορεσμού.

Tα παιδιά έχουν την τάση να προτιμούν τα γλυκά και τις τροφές με πολλές θερμίδες, που στερούνται θρεπτικών συστατικών. Kαλό είναι, λοιπόν, να τους προσφέρετε πιο υγιεινές εναλλακτικές λύσεις, όπως ένα παστέλι, κουλούρι με σουσάμι, σπιτικό κέικ κλπ.

Tο παιδί με περιττά κιλά πρέπει να αποφεύγει τις δίαιτες αδυνατίσματος. Tο παχύσαρκο παιδί θα κάνει δίαιτα, όχι όμως για να αδυνατίσει, αλλά για να μείνει σταθερό το βάρος του

Γενικότερα:

• Αντικαταστήστε τα συσκευασμένα σνακ με υγιεινές εναλλακτικές επιλογές.
• Αντικαταστήστε τους χυμούς με ολόκληρο το φρούτο.
• Μην τρώτε ή παραγγέλνετε απέξω συχνότερα από μια φορά την εβδομάδα.
• Μη χρησιμοποιείτε συγκεκριμένες τροφές ως επιβράβευση ή τιμωρία

Η σωματική δραστηριότητα πρέπει να είναι καθημερινή, ακόμη και αν πρόκειται για κάποιο παιχνίδι ή περπάτημα. Για να κινητοποιήσουμε τα παιδιά μας πρέπει να κινητοποιηθούμε και εμείς

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ της Μαρίας Χασαπίδου.

Η παιδική παχυσαρκία τις τελευταίες δεκαετίες παίρνει επιδημικές διαστάσεις στις ανεπτυγμένες χώρες ενω φαίνεται ότι δεν αποτελεί πλέον πρόβλημα μόνο των χωρών του δυτικού κόσμου, αλλά αφορά και πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Η πιο εμφανής, ίσως, τάση στην Ευρώπη, είναι η διακύμανση του επιπολασμού της παιδικής παχυσαρκίας ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή. Τα υψηλοτέρα ποσοστά παρατηρούνται στις χώρες της Νότιας Ευρώπης . Ειδικά στην Ελλαδα τα ποσοστά της παιδικής παχυσαρκία ς ειναι τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τα πρόσφατα αποτελέσματα του προγράμματος COSI του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ελλάδα , 23% των παιδιών ηλικίας 7 ετων ηταν υπέρβαρα και 13.7% παχύσαρκα ενω 28.9% των παιδιών ηλικίας 9 ετων ή ταν υπέρβαρα και 13,4 % παχύσαρκα.

Οι επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας ειναι σοβαρές και περιλαμβάνουν την αυξημένη αρτηριακή πίεση, τη δυσλιπιδαιμία, την υπερινσουλιναιμία, ψυχολογικές επιπτώσεις, κίνδυνο εμφάνισης άσθματος ή επιδείνωσης προϋπάρχοντος άσθματος καθ ώς και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη. Περίπου το 40% των παχύσαρκων παιδιών και το 70% των παχύσαρκων εφήβων γίνονται παχύσαρκοι ενήλικες.

Ποιοι παράγοντες ευνοούν την εμφάνιση της παχυσαρκίας στα παιδιά;

Η παχυσαρκία φαίνεται από μελέτες να σχετίζεται με κοινωνικοοικονομικ ούς παράγοντες . Είναι αξιοσημείωτο ότι τα τελευταία χρόνια στις ΗΠΑ παρατηρείται σημαντική αύξηση του ποσοστού της παχυσαρκίας στις μειονότητες, όπως στους μαύρους και τους Αμερικανούς μεξικανικής καταγωγής . Στις ανεπτυγμένες χώρες, τα παιδιά των φτωχών οικογενειών που ζουν σε αστικά κέντρα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην παχυσαρκία, ενώ αντίθετα στις αναπτυσσόμενες χώρες η παχυσαρκία είναι συχνότερη στα ανώτερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα, λόγω υιοθέτησης του δυτικού τρόπου ζωής.

Άλλοι παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί ότι προδιαθέτουν στην εμφάνιση παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία είναι η παχυσαρκία των γονέων, το βάρος της γέννησης, ο θηλασμός, η μειωμένη φυσική δραστηριότητα, οι διαιτολογικές συνήθειες, παράγοντες συμπεριφοράς και ψυχολογικοι παράγοντες. Ωστόσο, από τους διάφορους παράγοντες που ενέχονται στην αιτιολογία της παιδικής παχυσαρκίας, ιδιαίτερο βάρος θα πρέπει να δοθεί σε εκείνους που μπορούν να προληφθούν, δηλαδή κυρίως στη διατροφή και τη σωματι κή δραστηριότητα. Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή αποτελεί προϋπόθεση για την υγεία αλλά και για την σωστή πνευματική και σωματική ανάπτυξη των παιδιών . Οι διατροφικές ανάγκες των παιδιών εξαρτώνται από την ηλικία του παιδιού, την σωματική του διάπλαση και την φυσική του δραστηριότητα.

Βασικές αρχές σωστής διατροφής που αφορούν όλα τα παιδιά.

• Η διατροφή των παιδιών πρέπει να καλύπτει τις ενεργειακές τους ανάγκες, αλλά όχι να καταναλώνουν επιπλέον ενέργεια (θερμίδες) , γιατί αυτό σύντομα μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική αύξηση του βάρους . Η επιπλέον ενέργεια συνήθως προέρχεται από υπερκατανάλωση γρήγορων - πρόχειρων φαγητών και γλυκών. 
• Τα παιδιά χρειάζεται να τρώνε τρόφιμα από όλες τις ομάδες τροφίμων και να έχουν τακτικά γεύματα.
• Το πρωινό αποτελεί το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας και δεν πρέπει να παραλείπεται όπως συμβαίνει σε πολλά παιδιά στην Ελλάδα. Σε πρόσφατη μελέτη του Τμήματος Διατροφής του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης βρέθηκε ότι το 35 % των παιδιών δεν καταναλώνουν καθόλου πρωινό, ενώ στο σύνολο των παιδιών που απήντησαν ότι τρώνε πρωινό το 30% πίνει μόνο γάλα. 
• Τα κύρια γεύματα καθώς και τα ενδιάμεσα πρέπει να είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπη . Προσοχή επίσης πρέπει να δοθεί στην επ ιλογή των τροφίμων που διαλέγονται στα διαλείμματα του σχολείου. Σε μία άλλη μελέτη του Τμήματος Διατροφής του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης βρέθηκε ότι η πρώτη προτίμηση των παιδιών στο κυλικείο είναι η τυρόπιτα και η πίτσα, ενώ δεύτερη είναι το κρουασάν και τα μπισκό τα, και τελευταία είναι το γάλα και τα φρούτα. Το μεσημεριανό και το βραδινό πρέπει να είναι θρεπτικά γεύματα παρασκευασμένα στο σπίτι για να μπορούν να ελεγχθούν τα συστατικά τους. Πρέπει να περιλαμβάνουν κρέας, ψάρι , κοτόπουλο , όσπρια για την επαρκή πρόσ ληψη πρωτεϊνών. 
• Τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν πολλά λαχανικά και φρούτα και να αποφεύγουν τα έτοιμα φαγητά και γλυκά με πολλά λιπαρά . Πρέπει επίσης να ενθαρρύνονται να δοκιμάζουν από όλα τα φαγητά, καθώς και να συμμετέχουν στην προετοι μασία και την παρασκευή του γεύματος. 
• Καλές επιλογές τροφίμων για θρεπτικά σνακ είναι το γιαούρτι, οι ανάλατοι ξηροί καρποί, τα ποπ - κορν, τα δημητριακά με γάλα, οι φρέσκοι χυμοί φρούτων καθώς και τα σάντουιτς με λαχανικά. 
• Σε κάθε περίπτωση, η σωστή διατρο φή δεν πρέπει να είναι εξαναγκασμός αλλά επιλογή του παιδιού. 

Τα παιδιά με υπερβολικό βάρος πρέπει να κάνουν δίαιτα;

Στόχος μας στην αντιμετώπιση των υπέρβαρων παιδιών είναι η διατήρηση του βάρους ούτως ώστε να αυξάνεται το ύψος και να ισορροπήσει η σχέση Βάρους/Ύψους. Σε σοβαρές περιπτώσεις παχυσαρκίας και σε μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά προτείνονται υποθερμιδικές δίαιτες που οδηγούν σε απώλεια βάρους όχι μεγαλύτερη από ½ Kg την εβδομάδα.

Η δίαιτα στα υπέρβαρα παιδια , ωστόσο, πρέπει να δίνεται από ειδικούς και να είναι πλήρης σε υδατάνθρακες, πρωτεΐνες και μικροθρεπτικά συστατικά. Πρέπει να περιέχει ενδιάμεσα μικρά γεύματα (snacks) με λίγες θερμίδες και πολλά θρεπτικά συστατικά (π.χ. φρούτα, λαχανικά, δημητριακά). Η συμμετοχή των γονέων είναι απαραίτητη ενω παράλληλα στήριξη και ψυχολογική βοήθεια μπορεί να προσφερθεί από ειδικούς για να βοηθήσει το παιδί να αντιμετωπίσει τυχόν ψυχολογικά προβλήματα που συνδέονται με την παχυσαρκία 

Σωστή διατροφή και σωματική δραστηριότητα δίνουν τη λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας

Μεγάλη σημασία για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας εχει και η φυσική δραστηριότητα. Μελέτη του πανεπιστημίου Harvard σε 6.149 κορίτσια και 4.620 αγόρια ηλικίας 9 - 14 ετών έδειξε ότι η αύξηση στο δείκτη μάζας σώματος μετά από ένα χρόνο παρακολούθησης των παιδιών ήταν υψηλότερη στα παιδιά που είχαν τον υψηλότερο χρόνο τηλεθέασης ή ασχολούνταν περισσότερες ώρες με βιντεοπαιχνίδια ή υπολογιστές.

Η έρευνα τις τελευταίες δεκαετίες έδειξε ότι η παιδική ηλικία είναι η χρονική περίοδος που αναπ τύσσονται τα διατροφικά και κοινωνικά μοντέλα των παιδιών, που επηρεάζουν και τη σύνθεση του σώματός τους. Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί παγκόσμιο προβλημα που απασχολεί τον επιστημονικό κόσμο και η αντιμετώπισή της βασίζεται κυρίως στη διαφοροποίηση της διατροφικής πρόσληψης και της φυσικής δραστηριότητας των παιδιών.

πηγές: 1) http://www.healthtimes.gr 2) http://www.eiep.gr