Τι είναι γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση;

Αν ύστερα από κάποιο γεύμα νιώθετε καούρες πίσω από το στέρνο ή τον οισοφάγο, ξινίλες ή δυσκολία στην κατάποση, τότε πάσχετε από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
Αν θέλουμε να ορίσουμε τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, ICD-10 K21, θα λέγαμε ότι όξινο γαστρικό περιεχόμενο παλινδρομεί στον οισοφάγο, προκαλώντας συμπτώματα και/ή βλάβη του οισοφαγικού βλεννογόνου. Από τον ορισμό αυτό γίνεται αμέσως φανερό ότι η παρουσία οισοφαγίτιδας δεν είναι προαπαιτούμενο για τη διάγνωση και ότι η εμφάνιση συμπτωμάτων και μόνο αρκεί για να χαρακτηρίσει τους παλινδρομικούς ασθενείς. Σε μερικούς ανθρώπους παρατηρείται ανεπάρκεια του σφιγκτήρα που βρίσκεται μεταξύ οισοφάγου και στομάχου με αποτέλεσμα τα υγρά του στομάχου να ανεβαίνουν προς τα επάνω.
Στον Ελληνικό πληθυσμό καταδεικνύουν ότι το 38% των ατόμων αναφέρει συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης κάθε εβδομάδα.

Συμπτώματα

Το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα της νόσου είναι ο οπισθοστερνικός καύσος, ένα υποκειμενικό σύμπτωμα πύρωσης (καύσου) που εντοπίζεται στο επιγάστριο, τη ξιφοειδή απόφυση και το στέρνο. Το 75% των ασθενών με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση εμφανίζουν οπισθοστερνικό καύσο, ενώ και αντίστροφα το 75% των ασθενών με οπισθοστερνικό καύσο πάσχουν από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, επομένως το συγκεκριμένο σύμπτωμα είναι αρκετά ειδικό και θεωρείται ότι χαρακτηρίζει τη νόσο. Τυπικά ο οπισθοστερνικός καύσος γίνεται αντιληπτός τουλάχιστον 2-3 φορές την εβδομάδα και εμφανίζεται ή επιδεινώνεται μετά από τη λήψη λιπαρών γευμάτων ή την κατάκλιση. Παράλληλα, η παρουσία παχυσαρκίας, το κάπνισμα, αλλά και η κατανάλωση αλκοόλ αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες παλινδρόμησης. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να υποδηλώνουν παλινδρόμηση είναι οι όξινες ερυγές και ο θωρακικός πόνος, ενώ και εξωοισοφαγικές εκδηλώσεις, όπως βράγχος φωνής ή χρόνιος βήχας μπορεί να παρατηρηθούν.

Η παροδική χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, δηλαδή του σφιγκτήρα που δημιουργεί ο μυϊκός χιτώνας στο σημείο μετάπτωσης του οισοφάγου στο στομάχι θεωρείται, σήμερα, ο κυριότερος παθογενετικός μηχανισμός παλινδρόμησης. Η παρουσία διαφραγματοκήλης σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης παροδικών χαλάσεων, αλλά και με μειωμένη κάθαρση του παλινδρομούντος γαστρικού περιεχομένου.

Διάγνωση

Η διάγνωση τίθεται με την τυπική συμπτωματολογία, αν και η εξέταση εκλογής θεωρείται η 24ωρη pHμετρία. Η γαστροσκόπηση, συνήθως, δεν βοηθάει στη διάγνωση, δεδομένου ότι οι περισσότεροι ασθενείς (σε ποσοστό πάνω από 50%) δεν εμφανίζουν οισοφαγίτιδα. Η διενέργεια της γαστροσκόπησης, όμως, είναι απαραίτητη όταν υπάρχουν ανησυχητικά συμπτώματα, όπως δυσκαταποσία, αιμορραγία, αναιμία ή απώλεια βάρους.

Η γαστροσκόπηση είναι η εξέταση του εσωτερικού του οισοφάγου, του στομάχου και του δωδεκαδάκτυλου με την εισαγωγή από το στόμα ειδικού εύκαμπτου γαστροσκοπίου, το οποίο διαθέτει στην άκρη του ισχυρό φως, κάμερα και ειδική λαβίδα βιοψίας. Αποτελεί την καλύτερη εξέταση για τη διερεύνηση συμπτωμάτων που μπορεί να οφείλονται σε κάποια πάθηση του οισοφάγου, του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου, γιατί δίνει τη δυνατότητα ακριβούς διάγνωσης και επιβεβαίωσής της με λήψη βιοψιών. Είναι εξέταση ασφαλής και σύντομη (διαρκεί περίπου 5-10 λεπτά). Την παραμονή της εξέτασης η δίαιτα του εξεταζόμενου είναι ελεύθερη. Το πρωί της εξέτασης όμως πρέπει να παραμείνει νηστικός. Αν ο εξεταζόμενος λαμβάνει κάποια φαρμακευτική αγωγή, πρέπει να συνεννοηθεί με το γιατρό του αν θα τη λάβει. Πριν την εξέταση τοποθετείται φλεβοκαθετήρας ώστε να μπορεί να χορηγηθεί κατά τη διάρκεια της εξέτασης ελαφρά αναισθητική ουσία (μέθη). Αφαιρούνται ξένες οδοντοστοιχίες και γυαλιά, αν υπάρχουν. Γίνεται περιποίηση στοματικής κοιλότητας. Συνήθως μια ώρα μετά την εξέταση ο εξεταζόμενος μπορεί να φάει (ελαφρά δίαιτα) και να λάβει τη φαρμακευτική του αγωγή. Ο εξεταζόμενος μπορεί να αισθάνεται ερεθισμένο το φάρυγγά του για το υπόλοιπο της ημέρας καθώς και διάταση του στομάχου (πιθανόν από μικρή ποσότητα αέρα που έχει παραμείνει σε αυτό). Τα συμπτώματα αυτά είναι συνήθως αναμενόμενα και δεν πρέπει να προκαλούν ανησυχία. Επίσης, εξαιτίας της χορήγησης υπναγωγού φαρμάκου, μπορεί να εμφανίζει υπνηλία μερικές ώρες μετά την εξέταση και λόγω αυτού δεν πρέπει να οδηγήσει.

Αντιμετώπιση

Για την αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης

• Έχετε το κεφάλι σας ψηλότερα από το υπόλοιπο σώμα όταν κοιμάστε ώστε να μην ανεβαίνει το γαστρικό περιεχόμενο στον οισοφάγο
• Πέφτετε για ύπνο δυο-τρεις ώρες αφότου έχετε φάει ώστε να είναι άδειο το στομάχι
• Αποφεύγετε τα γλυκά και τις βαριές τροφές, το κάπνισμα, τον καφέ και τα οινοπνευματώδη
• Διατηρείτε το βάρος σας χαμηλό

Ορισμένα ροφήματα βοτάνων μπορούν να καταπραΰνουν το πεπτικό σύστημα και να σας ανακουφίσουν από τις καούρες. Για την προετοιμασία του ροφήματος, σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίξτε ένα κουταλάκι από το βότανο, αφήστε το για 5-6 λεπτά, σουρώστε και πιείτε.
Τα βότανα που μπορούν να σας ανακουφίσουν είναι:
Το χαμομήλι: Η δράση του είναι ηρεμιστική, αντιφλεγμονώδης και αντισπασμωδική. Επίσης, έχει την ιδιότητα να μειώνει τα οξέα του στομάχου.
Το μελισσόχορτο: Δρα κατευναστικά και ενδείκνυται εάν είστε νευρικοί και τα συμπτώματά σας επιδεινώνονται εξαιτίας του άγχους.
Ο μαραθόσπορος ή το γλυκάνισο: Και οι δύο σπόροι ηρεμούν το στομάχι και διευκολύνουν την πέψη.
Η πιπερόριζα (τζίντζερ): Το ρόφημα πιπερόριζας διευκολύνει την πέψη και ανακουφίζει από τις καούρες.
Μείγμα βοτάνων: Για ένα πιο δραστικό ρόφημα, σε δύο φλιτζάνια βραστό νερό ρίξτε ένα κουταλάκι χαμομήλι, ένα κουταλάκι μελισσόχορτο και λίγους μαραθόσπορους
Αν παρόλα αυτά τα συμπτώματα επιμένουν ο γαστρεντερολόγος θα πρέπει να συστήσει εξετάσεις και θεραπεία
Η θεραπεία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης έχει σαν στόχο τόσο την εξάλειψη των συμπτωμάτων, όσο και την επούλωση της οισοφαγίτιδας, εφόσον αυτή υπάρχει. Στη συνέχεια, η θεραπευτική προσπάθεια επικεντρώνεται στην πρόληψη των υποτροπών, δεδομένου ότι η παλινδρόμηση, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, είναι μια χρόνια νόσος. Παράλληλα, η επιτυχής θεραπευτική μας παρέμβαση είναι απαραίτητη, προκειμένου να προλάβουμε την εμφάνιση επιπλοκών, όπως για παράδειγμα την εμφάνιση στενώσεων του οισοφάγου ή ακόμα και την εμφάνιση οισοφάγου Barrett, επιπλοκές οι οποίες μπορεί να παρατηρηθούν σε ασθενείς με μακροχρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Για την επίτευξη των στόχων αυτών έχουμε στη διάθεση μας φαρμακευτικά σκευάσματα, αντιπαλινδρομικές χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά και ενδοσκοπικές τεχνικές.
Η φαρμακευτική αγωγή για την αρχική αντιμετώπιση των ασθενών με παλινδρόμηση συνίσταται στη χορήγηση αναστολέων της αντλίας πρωτονίων. Οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (εσομεπραζόλη, ομεπραζόλη, λανσοπραζόλη, παντοπραζόλη, ραμπεπραζόλη) επιφέρουν συμπτωματική ανακούφιση στο 83% των ασθενών (διακύμανση: 71-96%) και επούλωση της οισοφαγίτιδας στο 78% των περιπτώσεων (διακύμανση: 62-94%), μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 4-8 εβδομάδων. Θεραπεία με ανταγωνιστές ισταμίνης τύπου 2 (ρανιτιδίνη, σιμετιδίνη, φαμοτιδίνη), οι οποίες προτείνονταν στο παρελθόν δε χρησιμοποιούνται πλέον, δεδομένου ότι τα ποσοστά επιτυχίας είναι σημαντικά χαμηλότερα (συμπτωματική ανακούφιση: 32-82%, επούλωση οισοφαγίτιδας: 0-82%).
Παρότι η χορήγηση ενός αναστολέα αντλίας πρωτονίων επιτυγχάνει τον έλεγχο της παλινδρόμησης στην πλειονότητα των ασθενών, σε 75-92% των περιπτώσεων τα συμπτώματα θα υποτροπιάσουν μετά τη διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής. Για το λόγο αυτό στους περισσότερους ασθενείς συνιστάται συνέχιση της φαρμακευτικής αγωγής σε βάθος χρόνου. Ήδη υπάρχει εμπειρία χορήγησης αναστολέων της αντλίας πρωτονίων για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 15 ετών, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στις Η.Π.Α. Οι αρχικές ανησυχίες για τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η αύξηση της γαστρίνης και η ατροφία του βλεννογόνου δεν έχουν επιβεβαιωθεί και η μακροχρόνια χορήγηση των των φαρμάκων αυτών θεωρείται απόλυτα ασφαλής.
Η χειρουργική θεραπεία της παλινδρόμησης προτείνεται σαν εναλλακτική λύση για τους ασθενείς εκείνους που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή, για εκείνους που δεν πειθαρχούν στη φαρμακευτική αγωγή, καθώς και για εκείνους στους οποίους απαιτείται χορήγηση υψηλών δόσεων αναστολέων αντλίας πρωτονίων για μακρύ χρονικό διάστημα (π.χ. νέοι σε ηλικία ασθενείς).
Κυρίως εφαρμόζεται η θολοπλαστική Nissen, η οποία εκτελείται και λαπαροσκοπικά. Το ποσοστό αποτυχίας είναι γύρω στο 10%, ενώ και μετεγχειρητικά ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών (50-60%) χρειάζεται να λαμβάνει και πάλι αναστολείς αντλίας πρωτονίων. Η επιτυχία της επέμβασης εξαρτάται, άμεσα, από την ικανότητα του χειρουργού, όπως αποδεικνύεται και από τα διαφορετικά ποσοστά αποτελεσματικότητας που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, ανάλογα με το κέντρο στο οποίο πραγματοποιήθηκε η μελέτη.
Τέλος, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η χειρουργική επέμβαση σε ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στη φαρμακευτική αγωγή, έχουν τελευταία αναπτυχθεί και ενδοσκοπικές μέθοδοι αντιμετώπισης της παλινδρόμησης,οι οποίες, όμως, ακόμα δεν έχουν βρει ευρεία εφαρμογή στην κλινική πράξη.
Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι μια συχνή κλινική οντότητα, η οποία εκδηλώνεται συνήθως με αίσθημα οπισθοστερνικού καύσου. Οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων αποτελούν τα φάρμακα εκλογής για την αντιμετώπιση της νόσου. Δεδομένου ότι, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η νόσος είναι μακροχρόνια, οι περισσότεροι ασθενείςθα πρέπει να λαμβάνουν τα φάρμακα αυτά σε βάθος χρόνου.

Βιβλιογραφία

• Ι.Κ. Τριανταφυλλίδης. Οισοφάγος Barrett: Σύγχρονες απόψεις για την επιδημιολογία, αιτιοπαθογένεια, κλινική εικόνα, διάγνωση και αντιμετώπιση. Συμβουλίδειο Αγώνισμα, Α' Βραβείο 1995-1996. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 1996 (Συμπληρωματικό Τεύχος),13:45-72.
• Cameron AJ, Lomboy CT. Barrett's esophagus: age, prevalence and extent of columnar epithelium. Gastroenterology 1992;104:1241-1245.
• Cameron AJ. Epidemiological studies and the development of Barrett's esophagus. Endoscopy 1993,25(Suppl):635-6.
• El-Serag HB, Petersen NJ, Carter J, et al. Gastroesophageal reflux among different racial groups in the United States. Gastroenterology 2004;126:1692-1699.
• Rosaida MS, Goh KL. Gastro-esophageal reflux disease, reflux oesophagitis and non-erosive reflux disease in a multiracial Asian population: a prospective, endoscopy-based study. Eur J Gastroenterol Hepatol 2004;16:495-501.
• Lee JI, Park H, Jung HY, Rhee PL, Song CW, Choi MG. Prevalence of Barrett's esophagus in an urban Korean population: a multicenter study. J Gastroenterol 2003;38:23-27.
• Rajendra S, Kutty K, Karim N. Ethnic differences in the prevalence of endoscopic esophagitis and Barrett's esophagus: the long and short of it all. Dig Dis Sci 2004;49:237-242.
• J. Cho, I. J. Choi, C. G. Kim et al Risk of high-grade dysplasia or carcinoma in gastric biopsy-proven low-grade dysplasia: an analysis using the Vienna classificationS. Endoscopy June 2011