Τι είναι ο ιός Μάρμπουργκ;

Το ξέσπασμα του Έμπολα στην Αφρική προκάλεσε εκτεταμένη διεθνή ανησυχία, καθώς ο συγκεκριμένος ιός αποτελούσε από παλιά έναν από τους πλέον γνωστούς και τρομακτικούς «φονιάδες» του κόσμου της επιδημιολογίας. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος αιμορραγικός πυρετός - ο οποίος πήρε το όνομά του από τον ποταμό Έμπολα στο Ζαΐρ, σχετικά κοντά στον οποίο είχε πρωτοεντοπιστεί το 1976- δεν είναι μόνος στην κατηγορία του: ο ιός Μάρμπουργκ (Marburg virus) αποτελεί τρόπον τινά έναν «Ευρωπαίο ξάδελφο» του Έμπολα, ο οποίος μάλιστα είναι προγενέστερός του (τουλάχιστον, όσον αφορά στον εντοπισμό του), καθώς πήρε το όνομά του από ξέσπασμα σε ευρωπαϊκό έδαφος το 1967.

Ειδικότερα, ο Μάρμπουργκ είχε κάνει την εμφάνισή του στη Γερμανία (Μάρμπουργκ και Φρανκφούρτη) και την πρώην Γιουγκοσλαβία (Βελιγράδι). Σύμφωνα με τη σχετική ιστοσελίδα του ΠΟΥ η «είσοδός» του είχε γίνει μέσω της εισαγωγής μολυσμένων πιθήκων από την Ουγκάντα, οπότε και πάλι η προέλευσή του προσδιορίζεται ως αφρικανική. Τα ξεσπάσματα του Μάρμπουργκ το 1967 είχαν λάβει χώρα ταυτόχρονα, σε εργαστήρια στις τρεις πόλεις. Νόσησαν 31 άνθρωποι, αρχικά εργαζόμενοι σε εργαστήρια και στη συνέχεια ιατρικό προσωπικό και μέλη των οικογενειών τους. Σύμφωνα με το CDC αναφέρθηκαν επτά θάνατοι, ενώ μία επιπλέον περίπτωση διαγνώστηκε εκ των υστέρων.

«Ο ιός Μάρμπουργκ θεωρείται συγγενικός ιός με τον ιό Έμπολα. Η “συγγένεια” βασίζεται σε φυλογενετικές αναλύσεις των γονιδιωμάτων των δύο ιών. Ενδεικτικά στελέχη του ιού Μάρμπουργκ είναι τα DRC1999, Ravn Kenya 1987, Onzoline Zimbabwe 1975, 07 Angola 2005, Popp Uganda 1967 και Musoke Kenya 1980. Ενδεικτικά στελέχη του ιού Έμπολα είναι: Zaire Yambuku 1976, Zaire Kikwit 1995, Bundibugyo Uganda 2007, Sudan Gulu Uganda 2007 και Reston USA 1989» εξηγεί ο Λεόντιος Κωστρίκης, επικεφαλής του Εργαστηρίου Βιοτεχνολογίας και Μοριακής Ιολογίας του τμήματος Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Κύπρου. Όσον αφορά στον βαθμό επικινδυνότητάς του, ο κ. Κωστρίκης τον χαρακτηρίζει πολύ υψηλό: «οι επιδημίες και των δύο ιών είναι αποτελέσματα ζωονόσων- μεταφορά ιού από ένα είδος σε άλλο είδος- από ένα είδος νυχτερίδας (fruit- eating bat) στον ανθρώπινο πληθυσμό. Τα ποσοστά θνησιμότητάς του κυμαίνονται στο 50%-80%».

Όπως εξήγησε στην Huffington Post Greece εκπρόσωπος του ΚΕΕΛΠΝΟ, η ταξινόμηση των ιών γίνεται με ορισμένα κριτήρια όπως η μορφολογία του ιού, ο τύπος του πυρηνικού οξέος του, ο τρόπος της αναπαραγωγής του, το είδος του ξενιστή που προσβάλλεται από τον ιό, καθώς επίσης και το είδος της νόσου που προκαλεί ο ιός. Με βάση αυτά τα κριτήρια οι ιοί Marburg και Ebola κατατάσσονται στην οικογένεια Filoviridae , της οποίας οι ιοί προκαλούν βαριάς μορφής αιμορραγικό πυρετό στον άνθρωπο και σε ορισμένα είδη πιθήκων. Μέχρι σήμερα στην οικογένεια Filoviridae υπάγονται μόνο οι ιοί Marburg virus και Ebola virus, οι οποίοι εκτός από την όμοια κλινική εικόνα της νόσου έχουν και τα ίδια επιδημιολογικά χαρακτηριστικά. Η θνησιμότητα της νόσου Marburg, κατά το ΚΕΕΛΠΝΟ, υπολογίζεται περίπου στο 60% και εξαρτάται- όπως και στην περίπτωση του Έμπολα- από την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του ασθενούς.

Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του ΠΟΥ, η ασθένεια αρχίζει απότομα, με δυνατούς πονοκεφάλους και έντονη αδιαθεσία. Πολλοί ασθενείς παρουσιάζουν έντονα αιμορραγικά συμπτώματα μεταξύ της πέμπτης και της έβδομης ημέρας. Η μετάδοσή του γίνεται μέσω άμεσης επαφής με το αίμα, τα σωματικά υγρά και τον ιστό μολυσμένων ατόμων, καθώς και από τη διαχείριση αρρώστων ή νεκρών μολυσμένων ζώων (πίθηκοι, νυχτερίδες).

Ο ξενιστής- αρχική «δεξαμενή» του ιού είναι η αφρικανική φρουτοφάγος νυχτερίδα (Rousettus aegyptiacus). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι νυχτερίδες που έχουν νοσήσει από τον Μάρμπουργκ δεν παρουσιάζουν εμφανή συμπτώματα (εν αντιθέσει με τα πρωτεύοντα), ενώ, σύμφωνα με το CDC, απαιτείται περαιτέρω μελέτη για να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν και άλλα είδη που μπορούν να αποτελέσουν ξενιστές του ιού.

Ο ιός εμφανίζεται τυπικά σε σποραδικά ξεσπάσματα στην Αφρική, καθώς έχουν αναφερθεί περιπτώσεις στην Ουγκάντα, τη Ζιμπάμπουε, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, την Κένυα, την Ανγκόλα και τη Νότια Αφρική. Πολλά από τα ξεσπάσματα προέκυψαν κατόπιν μόλυνσης εργατών σε ορυχεία από νυχτερίδες. Ακολούθησε εξάπλωση στις κοινότητές τους εξαιτίας πολιτιστικών πρακτικών, κακών συνθηκών υγιεινής και ελλιπώς προστατευμένου υγειονομικού προσωπικού. Θεωρείται ως πιθανό να έχουν υπάρξει κατά καιρούς μικρής έκτασης, απομονωμένα ξεσπάσματα τα οποία δεν έχουν γίνει γνωστά. Όσον αφορά στα κρούσματα εκτός της Αφρικής, πέραν αυτών του 1967, δεν είναι συχνά- δύο περιπτώσεις εντοπίστηκαν το 2008: ειδικότερα, επρόκειτο για έναν Ολλανδό τουρίστα που νόσησε μετά την επιστροφή του στη χώρα του από την Ουγκάντα, με αποτέλεσμα τον θάνατό του. Το ίδιο έτος, νόσησε από τον Μάρμπουργκ και ένας Αμερικανός, αφού επέστρεψε στις ΗΠΑ από την Ουγκάντα, ο οποίος ωστόσο επιβίωσε. Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι δύο είχαν επισκεφθεί ένα γνωστό σπήλαιο, στο οποίο κατοικούν φρουτοφάγοι νυχτερίδες.

Άλλοι ιοί που μπορούν να προκαλέσουν αιμορραγικό πυρετό

Υπάρχουν και άλλοι ιοί που ανήκουν σε διαφορετικές οικογένειες και προκαλούν αιμορραγικό πυρετό. Όπως επισημαίνει το ΚΕΕΛΠΝΟ, αυτοί οι ιοί έχουν γεωγραφική κατανομή αλλά, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να προκαλέσουν μεμονωμένες περιπτώσεις σε άλλες γεωγραφικές περιοχές. Ιοί που προκαλούν αιμορραγικό πυρετό είναι ο Hantavirus, ο ιός Congo Crimean Heamorrhagic Fever, ο ιός Dengue, οι ιοί Yellow Fever, Lassa. Bolivian κ.α. Στην Ελλάδα ενδημούν οι ιοί Hantavirus και Congo Crimean Hemorrhagic Fever virus.

Ο βαθμός επικινδυνότητας εμφάνισης της νόσου Marburg εκτός Αφρικής εξαρτάται από τον βαθμό επέκτασης της νόσου στην Αφρική. Προς το παρόν η νόσος Marburg εμφανίζεται με μορφή μικροεξάρσεων, οι οποίες δεν επεκτείνονται, Τον Νοέμβριο του 2014 εμφανίστηκε έξαρση της νόσου στην Ουγκάντα με 197 κρούσματα, αλλά μετά από τα μέτρα που πάρθηκαν από τις υγειονομικές αρχές της χώρας, στις 11 Νοεμβρίου η Ουγκάντα κηρύχτηκε από τον ΠΟΥ ελεύθερη της νόσου Marburg.

Η χώρα, όπως αναφέρει το ΚΕΕΛΠΝΟ, διαθέτει μηχανισμό αντιμετώπισης εισαγόμενων νόσων σύμφωνα με τις οδηγίες τις Ε.Ε και του Π.Ο.Υ. Ειδικά για τον ιό Έμπολα στο ΚΕΕΛΠΝΟ, λειτουργεί το τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης επί 24ώρου βάσεως το οποίο σε συνεργασία με το ΕΚΕΠΥ επεμβαίνουν άμεσα σε περιπτώσεις πιθανού κρούσματος το οποίο μεταφέρεται σε ειδικό νοσοκομείο ενώ ταυτόχρονα ανευρίσκονται τα άτομα τα οποία ήλθαν σε επαφή με το ύποπτο περιστατικό. Αυτά τα άτομα τίθενται σε απομόνωση μέχρι να γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων (περίπου σε 6 ώρες από την εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο) όπου σε περίπτωση αρνητικών αποτελεσμάτων αφήνονται ελεύθερα ενώ σε θετικά αποτελέσματα παραμένουν σε απομόνωση για 21 ημέρες. Σε περίπτωση που οι πολίτες έρθουν σε επαφή ή βρεθούν κοντά σε ύποπτο κρούσμα θα πρέπει αμέσως να τηλεφωνήσουν στο ΚΕΕΛΠΝΟ.