Η αθηροσκλήρυνση των στεφανιαίων αρτηριών είναι μια νόσος της αρχαιότητος, όπως τεκμηριώνονται από νεκροψία σε μια 50 ετών μούμια από την 21η Αιγυπτιακή δυναστεία του 1000 π.Χ. περίπου, όπου βλέπουμε σε τομές των στεφανιαίων αρτηριών πάχυνση και εναπόθεση ασβεστίου. Από τους Αρχαίους Αιγυπτιακούς πάπυρους υπάρχουν περιγραφές στεφανιαίας νόσου και αιφνίδιου θανάτου.

Η στεφανιαία νόσος επιμένει να είναι ένα μέγιστο πρόβλημα υγείας και είναι η υπ’ αριθμόν μία αιτία θανάτου στο σύγχρονο κόσμο

Επιδημιολογία

Είναι μία από τις πιο συχνές αιτίες θανάτου σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 1990, η στεφανιαία νόσος προκάλεσε 6,3 εκατομμύρια θανάτους. Σε παγκόσμιο επίπεδο το 2003 το ποσοστό των θανάτων από στεφανιαία νόσο στον πληθυσμό των ΗΠΑ ήταν 162 ανά 100.000 κατοίκους.

Ασταθής στηθάγχη και και έμφραγμα μυοκαρδίου χωρίς Q αντιπροσωπεύουν 2.500.000 εισαγωγές σε νοσοκομεία ανά έτος. Κάθε χρόνο περίπου 900.000 άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες υποφέρουν από καρδιακή προσβολή, και 225.000 από αυτούςπεθαίνουν. Το ήμισυ των θανάτων από καρδιακή προσβολή συμβαίνουν μέσα σε μια ώρα από τα συμπτώματα (αιφνίδιος καρδιακός θάνατος).

Τα ποσοστά καρδιακής προσβολής είναι μεγαλύτερα στους ηλικιωμένους, είναι υψηλότερα στους άνδρες παρά στις γυναίκες, και είναι υψηλά μεταξύ των ανθρώπων με χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση.

Ποια η ανατομία της καρδιάς και των στεφανιαίων αρτηριών;

Η καρδιά είναι μια τετράχωρος (δύο κόλποι και δύο κοιλίες) μυϊκή αντλία για την κυκλοφορία του αίματος στο σώμα μας. Έχει 4 βαλβίδες (τριχλώχινα, πνευμονική, μιτροειδή και αορτική βαλβίδα). Επίσης έχει δύο προσαγωγά αγγεία (άνω και κάτω κοίλες φλέβες, πνευμονικές φλέβες) και δύο απαγωγά αγγεία (πνευμονική αρτηρία και αορτή).

Ο καρδιακός μυς χρειάζεται οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες, τις οποίες παίρνει από τις στεφανιαίες αρτηρίες. Η αορτή μόλις βγει από την καρδιά και αμέσως πάνω από την αορτική βαλβίδα δίνει τη δεξιά και αριστερά στεφανιαία αρτηρία. Η δεξιά στεφανιαία διακλαδίζεται σε επιχείλιο κλάδο, οπίσθιο κατιόντα και οπισθιοπλάγιο κλάδο. Η αρχή της αριστεράς στεφανιαίας ονομάζεται στέλεχος και μετά διχάζεται στον πρόσθιο κατιόντα (κλάδοι: διαγώνιοι και διαφραγματικοί) και περισπωμένη (κλάδοι: επιχείλιος).

Τι είναι αθηροσκλήρυνση;

Υπό την επίδραση των προδιαθεσικών παραγόντων επέρχεται δυσλειτουργία του ενδοθηλίου των στεφανιαίων αρτηριών. Εν συνεχεία η χοληστερίνη και ειδικά η LDL (κακή) χοληστερίνη εισέρχεται στο τοίχωμα του αγγείου και προσελκύει τα μονοκύτταρα που και αυτά προσλαμβάνουν χοληστερίνη. Έτσι σχηματίζεται η αθηρωματική πλάκα ή αθήρωμα.

Ποιοι είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες κινδύνου;

Η στεφανιαία νόσος βρίσκεται αρκετά συχνά σε άτομα που έχουν ένα η περισσότερους προδιαθεσικούς παράγοντες ήτοι:

• Ηλικία (άνδρες >45 ετών, γυναίκες> 55 ετών)

• Κληρονομικότης (εμφάνιση στεφανιαίας νόσου σε πατέρα ή αδελφό σε ηλικία κάτω από 55 ετών, σε μητέρα ή αδελφή σε ηλικία κάτω από 65 ετών)

• Υπερχοληστεριναιμία (LDL-κακή-χοληστερίνη πάνω απο 130mg/dl)

• HDL χοληστερίνη (καλή χοληστερίνη) κάτω από 35 mg/dl. Εάν η HDL χοληστερίνη είναι πάνω από 60 mg/dl αφαιρείται ένας προδιαθεσικός παράγων

• Σακχαρώδης διαβήτης

• Αρτηριακή υπέρταση (πάνω από 140/90 mmHg)

• Κάπνισμα

Ποια η παθοφυσιολογία της στεφανιαίας νόσου;

Η στένωση των στεφανιαίων αρτηριών γίνεται από το σχηματισμό μιας πλάκας (αθήρωμα) στο τοίχωμα της αρτηρίας. Με το χρόνο η πλάκα αυξάνει σε πάχος έτσι ώστε μικραίνει τη διάμετρο του αυλού της αρτηρίας δηλαδή προκαλείται στένωση του αγγείου. Η ροή του αίματος ελαττώνεται, εφ’ όσον η στένωση του αυλού της αρτηρίας γίνει μεγαλύτερα του 50% της διαμέτρου ή μεγαλύτερα του 75% του εμβαδού της επιφανείας του αυλού της αρτηρίας. Η ελάττωση της προσφοράς οξυγόνου στο μυοκάρδιο εκφράζεται κλινικά με την στηθάγχη.

Ποιες οι κλινικές εκδηλώσεις της;

Έχει βρεθεί ότι το 10% περίπου των ανδρών ηλικίας 50-59 ετών έχει, έστω σιωπηλή, στεφανιαία νόσο. Σε άτομα, όμως, με συμπτώματα ομοιάζοντα με στηθάγχη η συχνότητα, αγγειογραφικά επιβεβαιωμένης, στεφανιαίας νόσου αγγίζει το 60-90%. Η στεφανιαία νόσος μπορεί να εμφανισθεί με τις παρακάτω κλινικές μορφές:

• • Σταθερή στηθάγχη
  • Οξέα στεφανιαία σύνδρομα
  • Ασταθής στηθάγχη
  • Έμφραγμα του μυοκαρδίου χωρίς Q
  • Έμφραγμα του μυοκαρδίου με Q
  • Αιφνίδιος θάνατος

Ενίοτε όμως βρίσκονται βαριές αθηροσκληρυντικές αλλοιώσεις σε άτομα τα οποία ουδέποτε έχουν παρουσιάσει ενοχλήματα.

Τι είναι στηθάγχη (κρίση στηθάγχης);

Σε όλες τις μορφές στεφανιαίας νόσου το σύμπτωμα που κυριαρχεί είναι οπισθοστερνικός πόνος που λέγεται στηθάγχη. Ο τυπικός στηθαγχικός πόνος εμφανίζεται ύστερα από την επίδραση κάποιου εκλυτικού παράγοντα

Οι εκλυτικοί παράγοντες της στηθάγχης είναι:

• Η κόπωση

• Το άγχος και οι έντονες συναισθηματικές καταστάσεις

• Επώδυνες καταστάσεις

• Έκθεση σε έντονο ψύχος.

• Βαρύ γεύμα

Είναι δυνατόν η κρίση στηθάγχης να εμφανίζεται στην ηρεμία χωρίς την επίδραση κάποιου εκλυτικού παράγοντα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η στηθάγχη είναι σοβαρή και χρειάζεται εντατικότερη θεραπεία.

Η στηθάγχη αρχίζει στην οπισθοστερνική περιοχή, περιγράφεται ως αίσθημα συσφυκτικό, πίεσης, καύσου ή πνιγμονής και μπορεί να αντανακλά στα δυο χέρια, στην περιοχή του τραχήλου, της κάτω γνάθου, στη μεσοπλάτια χώρα και στο επιγάστριο. Αν ο ασθενής βρίσκεται σε κίνηση, ο πόνος τον αναγκάζει να σταματήσει.

Ορισμένες φορές, όταν ο πόνος είναι έντονος, παρουσιάζονται ιδρώτας, ναυτία ή εμετός.

Η στηθάγχη υποχωρεί με την ανάπαυση, την απομάκρυνση του εκλυτικού παράγοντα που την προκαλεί ή τη χορήγηση υπογλωσσίων δισκίων νιτρογλυκερίνης.

Συμπερασματικά

Από τα ανωτέρω φαίνεται ότι η στεφανιαία νόσος είναι μία χρόνια φλεγμονώδης κατάσταση, στην οποία εμπλέκεται η κακή (LDL)-χοληστερόλη και οι βλάβες του ενδοθηλίου (η εσωτερική στιβάδα του αρτηριακού τοιχώματος), που οδηγούν σε δύο κύριες διαδικασίες:

Αθηροσκλήρωση: συσσώρευση αθηρώματος (ενός συνδυασμού εναπόθεσης λιπώδους ινώδους ιστού, υπερπλασίας του ιστού του κυτταρικού τοιχώματος και συσσώρευσης υλικού θρόμβωσης αίματος) που προκαλεί πάχυνση της εσωτερικής στιβάδας των στεφανιαίων αρτηριών.

Θρόμβωση: παρατηρείται όταν το πεπαχυσμένο τμήμα της αρτηρίας υφίσταται ρήξη, προκαλώντας τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων για την κάλυψη του ρήγματος. Αυτό, διεγείρει την απελευθέρωση άλλων παραγόντων πήξης που συνδυάζονται με τα αιμοπετάλια προς σχηματισμό θρόμβου, ο οποίος μπορεί να αποφράξει την αιματική ροή στην στεφανιαία αρτηρία.

Προειδοποιητικά σημεία του οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου

Πολλοί που έπαθαν έμφραγμα αναφέρουν πως ακόμη και μέρες πριν, παρουσίασαν κάποιο προειδοποιητικό σύμπτωμα! Η καρδιά τους, δηλαδή, έστειλε προμηνύματα ώρες ή και μέρες πριν την εκδήλωση του εμφράγματος.

Πόσο συχνά προειδοποιεί η καρδιά;

Δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη απάντηση σε αυτή την ερώτηση. Είναι πιθανό ένας ασθενής να παρουσιάσει προειδοποιητικά συμπτώματα ακόμη και δεκαπέντε μέρες πριν το έμφραγμα, ενώ κάποιος άλλος να μην παρουσιάσει κανένα. Εκτιμάται ότι το 20% των ασθενών που παρουσιάζουν έμφραγμα είχαν κάποιο προειδοποιητικό σύμπτωμα τις προηγούμενες μέρες. Τα προειδοποιητικά συμπτώματα που αναφέρθηκαν αφορούν εξίσου τους άνδρες και τις γυναίκες; Πρόκειται για "καμπανάκι" κινδύνου που κανείς δεν πρέπει να αγνοήσει, αν θέλει να προφυλάξει την καρδιά και τη ζωή του. Διαβάστε λοιπόν ποια είναι τα σήματα κινδύνου της καρδιάς και τι πρέπει να κάνετε μόλις τα αντιληφθείτε. Μέρες πριν το έμφραγμα μυοκαρδίου τα σήματα κινδύνου.

Συνήθως οι ασθενείς περιγράφουν ενδεχόμενα πρόδρομα ενοχλήματα, όπως:

• Πλάκωμα ή σφίξιμο στο στήθος.
• Ένα "χταπόδι" που τους σφίγγει στο στήθος.
• Πόνο που "χτυπάει" στο στήθος, στην πλάτη και συνδυάζεται με μούδιασμα στο αριστερό χέρι.
• Πόνο και στις δύο ωμοπλάτες, καθώς και στα δύο χέρια.
• Πόνο στο λαιμό και μούδιασμα στο κάτω σαγόνι.
• Πόνο στο στομάχι.

Πότε παρουσιάζονται:

Πάντα κατά τη διάρκεια κόπωσης, την ώρα, για παράδειγμα, που κάποιος περπατάει βιαστικά ή ανεβαίνει μια σκάλα. Όταν παρουσιάζονται μετά από σχετικά μεγάλη προσπάθεια, π.χ. μετά από βαριές δουλειές στο σπίτι διάρκειας 1-2 ωρών ή μετά από πολύ γρήγορο περπάτημα διάρκειας 10 λεπτών, η περίπτωση χαρακτηρίζεται ήπια. Όταν παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια μιας προσπάθειας μικρότερης έντασης, π.χ. όταν ανεβαίνει κάποιος δύο ορόφους με τα πόδια ή περπατάει γρήγορα για 4 λεπτά, η περίπτωση χαρακτηρίζεται μέτριου βαθμού. Όταν παρουσιάζονται με την ελάχιστη προσπάθεια, π.χ. όταν κάποιος περπατάει για μόλις 40 μέτρα, ανεβαίνει στον πρώτο όροφο, βγαίνει στο κρύο περιβάλλον ή παρουσιάζονται στην ηρεμία, τότε η περίπτωση είναι βαριάς μορφής.

Πόσο διαρκούν

Το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι, μόλις αυτός που νιώθει τα συμπτώματα σταματήσει τη δραστηριότητά του, τα ενοχλήματα υποχωρούν μέσα σε περίπου 5 λεπτά.